Είναι το συχνότερο εξάρθρημα, αφού καλύπτει περίπου το 50% των εξαρθρημάτων στο ανθρώπινο σώμα. Η άρθρωση του ώμου (γληνοβραχιόνια άρθρωση) επιτρέπει μεγάλο εύρος κινήσεων σε διάφορες κατευθύνσεις. Τα οστικά μέρη της άρθρωσης, η κεφαλή του βραχιονίου και η ωμογλήνη, εφάπτονται σε μικρή επιφάνεια μεταξύ τους (μόνο 1/3 της κεφαλής καλύπτεται από την επιφάνεια της ωμογλήνης) με αποτέλεσμα η σταθερότητα στην άρθρωση να παρέχεται κυρίως από τα μαλακά μόρια γύρω από αυτήν, δηλ. τον επιχείλιο χόνδρο της ωμογλήνης, το θύλακο, τους συνδέσμους και τους μύες με τις τενόντιες προσφύσεις τους.
Στις μέρες μας αναφερόμαστε σε «αστάθεια του ώμου». Μπορεί να είναι τραυματικής ή ατραυματικής φύσης ή ακόμη και από υπέρχρηση που δημιουργεί επαναλαμβανόμενους μικροτραυματισμούς. Το τραυματικό εξάρθρημα του ώμου διακρίνεται στο πολύ πιο συχνό (96-98%) πρόσθιο και το πιο σπάνιο οπίσθιο εξάρθρημα. Στο πρόσθιο η κεφαλή του βραχιονίου μετακινείται προς τα εμπρός σε σχέση με την ωμογλήνη.
Πώς συμβαίνει το πρόσθιο εξάρθρημα;
Ο συνηθέστερος τραυματικός μηχανισμός είναι η πτώση πάνω στο τεντωμένο άνω άκρο που βρίσκεται σε απαγωγή και έξω στροφή. Η κλινική εικόνα είναι χαρακτηριστική με τον ασθενή να κρατά το πάσχον άκρο με το φυσιολογικό, με τον αγκώνα σε κάμψη και το βραχίονα σε ελαφρά απαγωγή για να ελαττώνεται ο πόνος. Παρατηρείται εξάλειψη της φυσιολογικής καμπυλότητας του ώμου και προβολή του ακρωμίου στην πάσχουσα πλευρά σαν «επωμίδα», ενώ κάτω από το ακρώμιο ψηλαφάται κενό.
Ποιες ανατομικές δομές τραυματίζονται συχνότερα μετά από πρόσθιο εξάρθρημα;
Οι συχνότερες βλάβες που παρατηρούνται είναι η βλάβη Bankart και η βλάβη Hill-Sachs. Η πρώτη αποτελεί αποκόλληση του επιχείλιου χόνδρου της ωμογλήνης στο πρόσθιο-κάτω τμήμα της. Παρατηρείται σε 80-90% των περιπτώσεων. Οστική βλάβη Bankart περιλαμβάνει οστικό τεμάχιο (κάταγμα) της ωμογλήνης και αυξάνει την αστάθεια του ώμου. Η κάκωση Hill-Sachs αποτελεί ένα συμπιεστικό κάταγμα (εντύπωμα) στην κεφαλή του βραχιονίου που δημιουργείται καθώς αυτή χτυπάει στην ωμογλήνη τη στιγμή της εξάρθρωσης. Ρήξη των τενόντων του ώμου παρατηρείται σε 30% των ασθενών άνω των 40 ετών και σε 80% στους άνω των 60.
Είναι απαραίτητη η ακτινογραφία πριν την ανάταξη;
Ναι, εφόσον βρισκόμαστε κοντά σε προσβάσιμη δομή υγείας και γίνεται προς αποκλεισμό συνοδού κατάγματος. Η ανάταξη κατόπιν γίνεται το συντομότερο δυνατόν, από ιατρό με ανάλογη εμπειρία, χωρίς να απαιτείται συνήθως γενική αναισθησία. Για λόγους συνεργασίας του ασθενούς μπορεί να χορηγηθεί ενδοφλέβια αναλγησία σε συνδυασμό με τοπική έγχυση αναισθητικού. Η ανάταξη επιβεβαιώνεται με επαναληπτική ακτινογραφία ώμου. Απαραίτητα πρέπει να γίνεται νευροαγγειακός έλεγχος του άνω άκρου.
Χρειάζεται ακινητοποίηση;
Η ακινητοποίηση του ώμου είναι απαραίτητη προκειμένου να δοθεί χρόνος επούλωσης στα τραυματισμένα μαλακά μόρια πέριξ της άρθρωσης. Προκειμένου για νεαρά άτομα ο χρόνος ακινητοποίησης μπορεί να είναι μέχρι και 3 εβδομάδες, αν και νεότερα δεδομένα υποστηρίζουν ότι 1 εβδομάδα αρκεί, χωρίς να αυξάνονται τα ποσοστά υποτροπής. Τονίζεται ότι η σταδιακή ανάκτηση της κινητικότητας του ώμου είναι βασικής σημασίας για την αποκατάσταση μετά το πρώτο εξάρθρημα, ώστε να μειωθούν οι πιθανότητες υποτροπής ή μετατραυματικής αστάθειας. Πολύ σημαντική είναι επίσης η συμβολή της φυσικοθεραπείας σε ό,τι αφορά την ενδυνάμωση των μυών της ωμικής ζώνης.
Υπάρχει πιθανότητα υποτροπής;
Η ηλικία (<30ετών) είναι ο καθοριστικός προγνωστικός παράγοντας για νέο εξάρθρημα. Τα ποσοστά υποτροπής φτάνουν έως και 90% σε έφηβους και νεαρούς ενήλικες. Η χρονική διάρκεια και η θέση ακινητοποίησης (σε έσω ή έξω στροφή) δεν φάνηκε να παίζουν κάποιο ρόλο στη μείωση των υποτροπών σύμφωνα με μελέτες.
Πότε μπορεί να επιστρέψει κάποιος σε αθλητική – αγωνιστική δραστηριότητα;
Σίγουρα λαμβάνεται υπόψη το είδος του αθλήματος. Απόλυτα κριτήρια αποτελούν το πλήρες εύρος κίνησης και η δύναμη του ώμου. Προκειμένου για ανταγωνιστικά αθλήματα πρέπει να πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
- Σταθερότητα της ωμοπλάτης σε πλήρες εύρος κίνησης
- Φυσιολογικός βραχιονο-ωμοπλατιαίος ρυθμός κατά την κίνηση
- Πλήρες ενεργητικό και παθητικό εύρος κίνησης
- Δύναμη στο μυοτενόντιο πέταλο του ώμου τουλάχιστον 80% σε σχέση με την υγιή πλευρά
- Καθημερινές δραστηριότητες ελεύθερες πόνου
Χρειάζεται χειρουργείο και πότε;
Ενδείξεις για αρθροσκοπική χειρουργική αποκατάσταση μετά από εξάρθρημα είναι:
- Επιβεβαιωμένη στη μαγνητική τομογραφία βλάβη Bankart σε αθλητή < 25 ετών
- Υψηλού επιπέδου επαγγελματίες αθλητές
- Υποτροπιάζοντα εξαρθρήματα (> 2) με ή χωρίς βλάβη του στροφικού πετάλου του ώμου
- Οστικές βλάβες (π.χ. ευμεγέθης βλάβη Hill Sachs) ή ελλείμματα της ωμογλήνης > 20%
Στο χειρουργείο πραγματοποιείται συρραφή και επανακαθήλωση του επιχείλιου χόνδρου στην ανατομική του θέση. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται ειδικές “άγκυρες” που τοποθετούνται στην ωμογλήνη. Συνήθως δεν απαιτείται νοσηλεία και μετεγχειρητικά διενεργείται ειδικό ασκησιολόγιο και φυσικοθεραπεία.
